Art 9
Projectie
RUBRIEK: Bewustzijn    Geplaatst op 12 december 2008

In de wetenschappen in het algemeen, en de psychologie in het bijzonder, is het een hoogst merkwaardig fenomeen, dat ONTDEKKINGEN uit de "pioniersperiode" vaak niet meer als relevant worden beschouwd. Zo wordt bvb de typiese psychoanalyse als "voorbijgestreefd" beschouwd, maar worden tegelijk een aantal uiterst belangrijke psychiese mechanismen niet meer als dusdanig erkend. In de beeldspraak heet dat: het kind met het badwater wegwerpen.

Eén van deze psychiese fenomenen, is de projectie. De "klassieke" opvatting en uitleg van projectie, is, dat het een afweermechanisme is tegen NEGATIEVE emoties of traumatiese ervaringen. Omdat men zulke gevoelens, verlangens,..... ONacceptabel vindt (om wat voor drijfveren ook), schrijft men die "dan maar" aan een ander toe. Die inhouden, gebeurtenissen, gevoelens NIET in de geest toelaten, zorgt er dan voor, dat de geestelijke gezondheid en het psychies evenwicht niet in gevaar kunnen komen.

Er is hierbij dus sprake van een selektief geheugenverlies: men WIST bepaalde ervaringen UIT zijn herinnering en zijn geest, omdat die TE erg, te pijnlijk, te zwaar beladen, of te verschrikkelijk zouden zijn om zich blijvend te herinneren. Men zou dus kunnen stellen: de geest grijpt in, en "delete" wat een bedreiging of een te zware belasting voor het normaal funktioneren van de psyche zou betekenen. Zowel Jung, als Adler hebben dit mechanisme onderzocht, verfijnd, en in kaart van het psycho-logies landschap gebracht.

Dat geldt bvb voor mensen die de holocaust hebben overleefd, die moordpartijen hebben meegemaakt, die het slachtoffer waren van incest of van een verschrikkelijke ramp: die beelden heel de tijd opnieuw voor zijn geestesoog geprojecteerd(!) krijgen, zou ondraaglijk zijn, en gek maken. Wissen en echt weg zijn, zijn echter twee verschillende dingen: als spoken blijven deze trauma's in de geest ronddwalen, om nu en dan eens onverwachts op te doemen: in dromen, in onbewaakte momenten, of wanneer "triggers" door geheugenassociaties ze oproepen.

Tot daar het "positief" aspekt aan het projectie-verhaal: een soort psychiese zeke-ring om te verhinderen dat de psyche tilt zou slaan, of overstag zou gaan (wat bij bovenvermelde voorbeelden vaak toch nog gebeurt). Het besef van dit mechanisme, laat echter toe, dat men het niet louter voor zulke "noodgevallen" zal voorbehouden, maar dat men het OOK kan gebruiken in situaties of ervaringen waar het kompleet MISPLAATST is. De geest is dan op geen enkel moment "in gevaar", maar men gebruikt projectie dan als vermijdings-of ontkenningsstrategie om minder prettige ervaringen of inzichten te verwerpen in plaats van onder ogen te moeten nemen.

Het "wissen" stelt immers een groot probleem: men kan "iets" niet echt in het niets laten verdwijnen; het " ongewenste" moet naar ERGENS worden "verbannen". Het equivalent van de prullenbak op de pc, van de gevangenis in de maatschappij, van de vuilbak in het huishouden: de vuilnisbak van de geest is wat men de schaduw noemt. De ongewenste psychiese inhouden worden naar de kerkers van het onderbewustzijn geloosd, en daar opgesloten. Wat men eens wist(!), weet men dan niet meer: men heeft het verdrongen (naar het onderbewustzijn).

Een prachtige goochelaarstruuk van de geest, ware het niet zoals ik daarnet heb opgemerkt: het is niet omdat men iets verstopt , dat het er niet meer is. Daarom deze tweede truuk uit de goocheldoos: het NAAR BUITEN werpen. Men keert zijn vuilbak OVER iemand anders; men gebruikt een ander als pispaal; men legt zijn ei als een koekoek in het nest van een ander. En klaar is kees: men heeft zijn vuilnisbak geledigd en is zijn vuilnis kwijt. Therapeuties is ook dat weer onzin: men raakt een probleem niet kwijt door het te ontkennen, en men LOST zijn probleem niet op door zich op een ander af te reageren.

Nochtans wordt deze strategie erg frekwent gebruikt. Maatschappelijk bvb: als onze gekleurde medemens, eigenlijk geen mens, maar een "on-mens" of "een dier" zou zijn, dan is slavernij of uitbuiting "gerechtvaardigd". Elk racisme en negationisme steunt dus op een projectie-mechanisme: men "pleit" zichzelf vrij, door "de schuld" bij een ander te leggen. Die ander is dan de zwarte piet, het zwarte schaap, het slachtoffer-van-dienst. Openbare lynchpartijen, executies, heksenverbrandingen en andere inquisities, hebben steeds die kollectieve projectie van hypokriete schuld-beleving als grondslag gehad: men vernietigt "het kwaad" dat door een ANDER belichaamd wordt ipv "het kwaad" IN zich aan te pakken.

Op individueel vlak is het zoeken naar allerhande excuzes, uitvluchten, berationa-liseringen, schijnredens en regelrechte leugens om zichzelf te verschonen (en "de schuld" bij de ánder te leggen), één van de belangrijkste struikelblokken in het be-wustzijnsproces. Net zoals elke verdringer probeert te verbergen dát (en wat) hij verdringt, probeert elke projecteerder te verbergen dát (en wat) hij projecteert. Bij dergelijke manipulaties ontstaat er zo'n kluwen van mentale konstrukties en mo-rele vooroordelen, dat men niet meer in staat is de realiteit te zien. Men loopt letterlijk en figuurlijk met oogkleppen die verhinderen de waarheid te zien. En dit zowel "ten slechte" zoals bvb in relaties: de ander is "de slechte" of "de vijand" waarvoor men dus GEEN respekt moet opbrengen. Als "ten goede", wanneer men bvb iemand tot "verlichte geest" neemt, die alle aspiraties en spiritualiteit van ZICHZELF moet dragen. Verkettering en adoratie zijn twee extreme uitingen van dit projectie-vermogen. Wie ECHT in zijn bewustzijnsproces wil groeien, moet ze leren te herkennen, en vooral: niet te gebruiken. Projecties doen immers het ware zicht op de dingen verliezen, of op zijn minst vertroebelen. Dus beste lezer, neem je toevlucht niet tot dergelijke "vuile" truken: de geest is immers STERKER en kan "heel wat hebben". En healen, ZONDER te verwerken, is een onmogelijkheid. Loop dus niet in de valstrik van projecties.