Art 18
Ode aan het Bos
RUBRIEK: Natuur-Tuin    Geplaatst op 6 augustus 2023

Het artikel van twee jaar geleden (over klimaatopwarming), heb ik voornamelijk ge-schreven vanuit het denken van mijn linker-hersenhelft. Het is een manier van den-ken dat "volledig" wil zijn door alle feiten op een rijtje te zetten, en alle facetten van een gegeven in één verhaal te ordenen. Het is een manier van denken die ik in de loop der jaren heb toegepast en heb verfijnd, maar die mij ook steeds erg "vermoeid" heeft en waar ik telkens een weerstand heb voor moeten overwinnen. Dit hier en nu, is de "keerzijde": een artikel dat over hetzelfde thema gaat, maar "positief" in plaats van "negatief", en geschreven vanuit mijn rechter-hersenhelft-denken. Het is een "landschap" waarin mijn geest liever vertoeft, omdat ik er graag ben en met plezier vertel over wat ik er zie. Het eerste artikel tegen de bomenkap en de klimaatopwar-ming heb ik gemaakt, omdat ik vond dat ik het moest maken; dit artikel is als het wa-re vanzelf tot stand gekomen, omdat het recht vanuit het hart komt.

Het probleem met alles wat met de Natuur "te maken heeft", is dat het nogal vaak eens vanuit het hoofd komt: het behoort tot het weten of het mentaal vlak. Dat heeft steeds iets weg van wat ik als het "schoolmeester-konflikt" zou kunnen omschrijven: het is een "mooie gedachte" , maar SLECHTS een gedachte. Waarmee ik bedoel: de werkelijke beleefde realiteit, en de ware levensmotieven liggen in werkelijkheid(!) daarbuiten. Zo werkt ook de politiek: mooie woorden, goed gevonden slogans, maar de kloof met de levenspraktijk is doorgaans groot. "De Natuur is onze beste buur", maar ondertussen kennen we die buur voor geen reet en gaan we die ook niet echt verkennen: we gaan alleen nu en dan eens op visite. Een bezoek dat net zoals dit met mensen het geval is, nogal eens gebeurt als een obligaat nummer en vanuit een afstandelijkheid, en niet vanuit een betrokkenheid. We kennen dat, maar het betekent eigenlijk niets in ons ECHTE leven: het maakt er niet echt DEEL van uit.

Maar telkens ik het akelig geluid van een boomzaag in mijn buurt hoor, gaat niet al-leen mijn haar recht staan, maar voel ik ook de agressie ervan. Men zou kunnen den-ken: nu men wéét hoe levensnoodzakelijk bomen zijn voor de instandhouding van de laatste restjes natuurlijk landschap, en voor de strijd tegen de klimaatopwarming, zal men slechts een boom vellen, enkel wanneer dit hoogstnoodzakelijk is, en men niet anders kan. Mis poes! Er verwijnen in Vlaanderen (en Nederland) nog steeds jaar-lijks evenveel hectaren bos als daarvoor.

Maar er worden toch meer nieuwe bossen aangeplant!, zal men opwerpen. De zoge-naamde "kompensatie-maatregelen" om eenzelfde aantal bomen elders aan te plan-ten, is echter een sjoemel-overeenkomst, goed wetende dat een boompje van een vinger dik onmogelijk hetzelfde milieu-effekt kan hebben als een volwassen boom met een stam die een romp dik is. Niemand zou het in zijn hoofd halen om bijvoor-beeld zijn bibliotheek die hij gedurende zijn hele leven heeft verzameld in te ruilen voor eenzelfde hoeveelheid kinderboeken, maar toch is het deze "ruil" die men keer op keer uitvoert, onder goedkeuring van en met de zegen van de overheid dan nog wel. En spijts alle ecologiese inzichten, die in de "praktijk" dus niet tellen. Met een zeldzame soort als niche kan men wel eens scoren om een bos tegen kap te behoe-den, maar wat als ondanks de inspanningen om die soort te konserveren, dit mis-lukt? De kans daartoe is immers niet denkbeeldig omdat in Vlaanderen het natuur-lijk landschap versplinterd is als een lappedeken, en stukjes bos eerder eilandjes zijn zonder verbinding met andere stukjes.

Bovendien: men kan bomen planten, maar geen bos "maken": een bos is een levende gemeenschap met een goede humuslaag vol bacterieleven, schimmels, mycelium-draden van paddestoelen, wormen en insekten. Een bos groeit in de tijd als gevolg van al de bioprocessen die er zich ontwikkelen en afspelen, in een etagebouw met een kruidlaag van mossen, bolgewassen, eenjarige en overblijvende planten, een struiklaag en een boomlaag van verschillende soorten. Hoeft het nog gezegd: mono-kulteren van één enkele soort uit node van bosbouw zijn nefast en kwetsbaar voor plagen.

Tegenwoordig wordt druk achter bureau's gewerkt aan de plannen van een groot-schalige landschapshertekening van Vlaanderen. Deze mooie plannen van wereld- en natuurvreemde landschapsarchitekten en planologen, stoeit op het idee dat in Vlaan-deren grond zal kunnen gerekupereerd worden van landbouwbedrijven. Wat imple-ciet inhoudt dat men de landbouw in Vlaanderen wil uitdoven. Een bijzonder slecht idee om van zijn voedsel afhankelijk te worden van import, en wat een genocide van de boerenbevoling inhoudt. Voor men de boeren verplichtte om over te schakelen op natuurbevuilende, grootschalige bedrijven, waren ze de buffer en de instandhouders van wat "landelijk" en "natuurlijk" was.

Bijna 30 jaar geleden, toen het huis werd gebouwd, heb ik ook "bomen geplant". En niet alleen bomen, maar ook planten en struiken. Ik kan het verschil ervaren met vroeger, toen het huis open en bloot stond gesteld aan de weerselementen. Het huis is beter beschermd tegen de koude windvlagen die vanover de spoorweg waaien in het Oosten; tegen de stortbuien die vanuit het Westen in voor- en najaar neerslaan; en in de zomer tegen de warmte. Het laatste scheelt een graad of 10: wanneer buiten in volle zon de temperatuur tot 30°C oploopt, blijft het in huis dank zij de schaduw die de bomen leveren een behaaglijke 20°C. Met de toenemende hittegolven in het verschiet is het interessant om voor die optie te kiezen ipv voor een expositie te gaan op het Zuiden voor het (relatief) geldgewin van zonnepanelen. Ik ben trouwens van oordeel dat wanneer men zonne-energie opwekt, dit in eigen autonomie en voor ei-gen gebruik zou moeten gebeuren en niét voor energiebedrijven. Steeds die omweg, die transport, dat verlies, die installaties, waar men zelf niet beter van wordt. De weg van gekontroleerd worden, ipv van autonomie. De weg van afhankelijkheid ipv van onafhankelijkheid.

Gaat men de milieuproblemen oplossen met alweer meer grootschaligheid en verder ontwikkelde technologie? I don't think so, want dat is een onderdeel van de proble-matiek. Gaat men door grootscheepse onteigeningen en werken het Vlaamse ruimte-lijke ordening terug een landelijk en leefbaarder karakter kunnen geven? Ik denk het niet; zoiets moest vroeger gebeuren door te behouden van wat was.
De "oplossing" ligt in kleinere ingrepen: vooreerst ophouden het natuurlijk areaal te manipuleren, maar te laten groeien. Dat proces is al begonnen: de gracht-en wegkanten laten staan ipv kort te maaien; onkruiden laten staan ipv weg te spuiten, weg te branden of te vernietigen. In parken en plantsoenen worden stilaan andere kriteria gehanteerd dan "netjes" en "ordelijk". Laat terug terreinen braak liggen waar kinderen kunnen spelen. Nu nog de terugkeer naar biobedrijven, en naar een andere filosofie tov de natuur bij tuinbezitters. Laat het gras groeien. En vooral: laat de bo-men groeien, en staan. En kijk wat er dan gebeurt. Meer moet dat niet zijn.