Art 21 (2)
Het moderne Taoisme 2.0 (deel 2)
RUBRIEK: Natuur-Tuin Geplaatst op 3 augustus 2024
Wu Wei (het Menselijk aspekt)
Wu wei is één van die Taoïstiese begrippen die paradoxaal van aard is, en daarom niet letterlijk mag genomen worden. Letterlijk vertaald betekent het "niet doen" in de betekenis van "niet doen om te doen" ("doen niet doen") of juist omgekeerd "handelen door niet te handelen". De inhoud betreft dus dat men niet moet handelen OM een bepaald doel te bereiken dat men voor ogen had, en dat daardoor tégen de gang van zaken ingaat. Handelen naar een vooropgezet plan houdt immers steeds een bepaalde geforceerdheid in omdat men er iets mee wil bereiken of bewijzen, en daarbij vaak TEGEN de aard der dingen ingaat.
Het gemakkelijkste om dat uit te leggen is met een konkreet voorbeeld; hoe men met zijn tuin omspringt bijvoorbeeld. Laat men zijn tuin helemaal verwilderen, dan doet men niets in of met zijn tuin: dat is luiheid en passiviteit, en geen Wu Wei. Veel mensen maken een tuinplan op, of laten er één opmaken door een tuinarchitect, en verrichten dan verder een hoop werk om dat plan uit te voeren en "hetzelfde" te hou-den: hagen scheren, bomen knotten, gras afrijden, gevallen bladeren verwijderen, "onkruid" en "ongedierte" bestrijden, .... In feite probeert men dan de Natuur uit te schakelen, of beschouwt men haar als een "vijand" die moet bestreden worden want "het plan" verstoort en belaagt. Schakelt men de Natuur echter IN, dan laat men haar haar zelfregulerend werk verrichten die zorgt voor een balans. Men moet dan nog wel tuinwerkzaamheden verrichten, maar in overeenstemming met de natuurlijke groeiprocessen. Zijn plan is dan niet meer "de heilige graal" dat intakt moet gehou-den worden, maar de tuin veroudert mee met de tuinman. Dat planten en bomen groeien, is de natuurlijke gang van zaken waartegen men zich niet moet verzetten of niet moet proberen verstoren door eigenbelang. Vandaar die ander mogelijke om-schrijving van Wu Wei als: niet-verstorend handelen, of weten WANNEER men moet handelen, en wanneer NIET te handelen. Of weten WAT men niét moet doen, omdat het regelrecht TEGEN de natuurlijke harmonie van een plaats, een situatie of een gemeenschap ingaat.
Lao Tzu gebruikt het water om het principe uit te leggen, en dat is volkomen te-recht: Wu Wei korrespondeert met het Element Water. Het is zelf kleur-, reuk- en vormloos maar is in staat alles op te nemen. Onbevangen en ontvankelijk zijn, zijn kwaliteiten van Wu Wei. Het vraagt een overgave om de flow te volgen, om de kontrole over de aktie op te geven en gebruik te maken van de drijf- en draag-kracht van het water. Als surfer, als zwemmer, als bootvaarder moet men nog steeds inspanningen leveren, maar door MET de stroming MEE te gaan. De regie opgeven, en de dingen des Leven hun beloop laten steunt op het basisvertrouwen dat het water zal blijven stromen. De kunst van het zwemmen, surfen, varen bestaat er dan uit zich te kunnen afstemmen op deze flow om zelf in the flow te zijn. Het vereist verbonden te zijn: als liefde en als empathie. Men zou tenslotte Woe Wei ook kunnen omschrijven als: handelen vanuit het hart, optreden met liefde, spre-ken met empathie. Velen zullen daarin associaties herkennen met het Christianis-me en het Boeddhisme, met dit verschil dat het Taoïsme niet de toer van overdreven mededogen of compassie opgaat. Tenslotte heeft ook Water zijn schaduwzijde die men beter kan vermijden.
Wu wei is één van die Taoïstiese begrippen die paradoxaal van aard is, en daarom niet letterlijk mag genomen worden. Letterlijk vertaald betekent het "niet doen" in de betekenis van "niet doen om te doen" ("doen niet doen") of juist omgekeerd "handelen door niet te handelen". De inhoud betreft dus dat men niet moet handelen OM een bepaald doel te bereiken dat men voor ogen had, en dat daardoor tégen de gang van zaken ingaat. Handelen naar een vooropgezet plan houdt immers steeds een bepaalde geforceerdheid in omdat men er iets mee wil bereiken of bewijzen, en daarbij vaak TEGEN de aard der dingen ingaat.
Het gemakkelijkste om dat uit te leggen is met een konkreet voorbeeld; hoe men met zijn tuin omspringt bijvoorbeeld. Laat men zijn tuin helemaal verwilderen, dan doet men niets in of met zijn tuin: dat is luiheid en passiviteit, en geen Wu Wei. Veel mensen maken een tuinplan op, of laten er één opmaken door een tuinarchitect, en verrichten dan verder een hoop werk om dat plan uit te voeren en "hetzelfde" te hou-den: hagen scheren, bomen knotten, gras afrijden, gevallen bladeren verwijderen, "onkruid" en "ongedierte" bestrijden, .... In feite probeert men dan de Natuur uit te schakelen, of beschouwt men haar als een "vijand" die moet bestreden worden want "het plan" verstoort en belaagt. Schakelt men de Natuur echter IN, dan laat men haar haar zelfregulerend werk verrichten die zorgt voor een balans. Men moet dan nog wel tuinwerkzaamheden verrichten, maar in overeenstemming met de natuurlijke groeiprocessen. Zijn plan is dan niet meer "de heilige graal" dat intakt moet gehou-den worden, maar de tuin veroudert mee met de tuinman. Dat planten en bomen groeien, is de natuurlijke gang van zaken waartegen men zich niet moet verzetten of niet moet proberen verstoren door eigenbelang. Vandaar die ander mogelijke om-schrijving van Wu Wei als: niet-verstorend handelen, of weten WANNEER men moet handelen, en wanneer NIET te handelen. Of weten WAT men niét moet doen, omdat het regelrecht TEGEN de natuurlijke harmonie van een plaats, een situatie of een gemeenschap ingaat.
Lao Tzu gebruikt het water om het principe uit te leggen, en dat is volkomen te-recht: Wu Wei korrespondeert met het Element Water. Het is zelf kleur-, reuk- en vormloos maar is in staat alles op te nemen. Onbevangen en ontvankelijk zijn, zijn kwaliteiten van Wu Wei. Het vraagt een overgave om de flow te volgen, om de kontrole over de aktie op te geven en gebruik te maken van de drijf- en draag-kracht van het water. Als surfer, als zwemmer, als bootvaarder moet men nog steeds inspanningen leveren, maar door MET de stroming MEE te gaan. De regie opgeven, en de dingen des Leven hun beloop laten steunt op het basisvertrouwen dat het water zal blijven stromen. De kunst van het zwemmen, surfen, varen bestaat er dan uit zich te kunnen afstemmen op deze flow om zelf in the flow te zijn. Het vereist verbonden te zijn: als liefde en als empathie. Men zou tenslotte Woe Wei ook kunnen omschrijven als: handelen vanuit het hart, optreden met liefde, spre-ken met empathie. Velen zullen daarin associaties herkennen met het Christianis-me en het Boeddhisme, met dit verschil dat het Taoïsme niet de toer van overdreven mededogen of compassie opgaat. Tenslotte heeft ook Water zijn schaduwzijde die men beter kan vermijden.
Ziran (het aspekt van de Natuur)
Nog zo'n ander kontroversieël principe van het Taoïsme dat zo gemakkelijk verkeerd geïnterpreteerd wordt: Ziran. Het betekent: "van zichzelf" of "op zichzelf"; of ook nog : "natuurlijk", "spontaan". Het begrip bestaat uit de karakters Zi wat "zelf", "zichzelf" betekent, en Ran dat "juist", "korrekt" betekent: wat uit zichzelf juist is; wat vanuit zichzelf korrekt verloopt. Een heleboel lichamelijke funkties gebeuren "vanzelf" zonder dat we daarover moeten nadenken of ons daarvoor moeten inspannen: de hartslag, het ademen, de spijsvertering, het zweten, het slapen, ..... Dat gebeurt vol-strekt als een volkomen natuurlijk proces dat zelfregulerend is. Ook ons immu-niteitsstelsel en ons healingsvermogen werken op datzelfde zelfregulerend principe. Daarom is Ziran het Natuur-aspekt.
Groei en ontwikkeling zijn essentiële kenmerken van die Natuur, of dat nu be-trekking heeft op planten, of op dieren. Uit een zaad ontwikkelt zich een boom met wortels, stengels, bladeren en bloemen. Ieder jaar komt er in het hout een jaarring bij, en verdikt de schors. De kracht van de Natuur is het hele groeiproces doorheen zijn verschillende stappen, trappen of fasen. Dat lijkt misschien "spontaan" te ver-lopen, maar schijn bedriegt: daar zit een vast patroon achter dat zich als het ware spiraalachtig met de tijd ontvouwt. Een programma dat in de DNA-code zit opge-slagen en zijn eigen proces volgt. Ook in de opbouw van de Natuur zelf, vinden er vaste kringlopen en cyclussen plaats die de levensprocessen orchestreren. In een bos kan men de eerste indruk krijgen dat alles zomaar lukraak en chaoties door elkaar groeit, maar bij nader toezien blijkt er een duidelijke opbouw in verdiepin-gen of lagen te bestaan: bolgewassen en kruipplanten; eenjarige en vaste planten; struiken en klimplanten; bomen. Ecologiese wetmatigheden die de verdeling van het bos vastleggen, en cyclussen in opbouw-afbraak die de verdeling in de tijd vastleg-gen.
Ziran betekent dus andermaal in het kielzog van Wu Wei, NIET geen enkel initiatief nemen, op zijn luie kont zitten, en erop spekuleren dat alles buiten hem om wel " van -zelf in orde zal gebracht worden". Ziran wijst er eerder op dat men verantwoordelijk is voor het volgen van het juiste scenario en de juiste regie bij de ontvouwing er-van. Het moet op de juiste ritmiek gebeuren, en men moet de juiste processen in gang zetten. Auto-immuunziekten zijn typiese voorbeelden van hoe bepaalde krach-ten verkeerd worden ingezet. Kanker is een wildgroei die zijn eigen weg gaat en niet meer georchestreerd wordt. Uitteringsprocessen zijn voorbeelden van hoe op-bouw en afbraak niet meer in balans zijn. Gezondheid wordt als vanzelfsprekend ervaren, tot blijkt dan men ziek wordt omdat men tegen zijn natuurlijke balans heeft gehandeld. En nu we bij de natuurlijke healingskracht van het lichaam zijn aanbeland, zijn we ook gekomen bij de natuurlijke genezingskracht: wat hebben kruidengeneeskunde en acupunctuur voor op de allopathiese geneeskunde? Dat ze de natuurlijke immuniteit stimuleren en ondersteunen, ipv er tegenin te werken. Farmaceutiese produkten werken natuurlijk ook, maar zijn artificieël -het omgekeer -de van natuurlijk-, en hebben daardoor steeds "bijverschijnselen". Een levenswijze die op dezelfde manier contra-natuurlijk is, verslijt meer en put de vitaliteit en ge-zondheid uit. Daar waar men een rustig, natuurlijk leven op het ritme van de natuur volgt, blijft men gezond en vitaal tot op ver gevorderde leeftijd.
Nog zo'n ander kontroversieël principe van het Taoïsme dat zo gemakkelijk verkeerd geïnterpreteerd wordt: Ziran. Het betekent: "van zichzelf" of "op zichzelf"; of ook nog : "natuurlijk", "spontaan". Het begrip bestaat uit de karakters Zi wat "zelf", "zichzelf" betekent, en Ran dat "juist", "korrekt" betekent: wat uit zichzelf juist is; wat vanuit zichzelf korrekt verloopt. Een heleboel lichamelijke funkties gebeuren "vanzelf" zonder dat we daarover moeten nadenken of ons daarvoor moeten inspannen: de hartslag, het ademen, de spijsvertering, het zweten, het slapen, ..... Dat gebeurt vol-strekt als een volkomen natuurlijk proces dat zelfregulerend is. Ook ons immu-niteitsstelsel en ons healingsvermogen werken op datzelfde zelfregulerend principe. Daarom is Ziran het Natuur-aspekt.
Groei en ontwikkeling zijn essentiële kenmerken van die Natuur, of dat nu be-trekking heeft op planten, of op dieren. Uit een zaad ontwikkelt zich een boom met wortels, stengels, bladeren en bloemen. Ieder jaar komt er in het hout een jaarring bij, en verdikt de schors. De kracht van de Natuur is het hele groeiproces doorheen zijn verschillende stappen, trappen of fasen. Dat lijkt misschien "spontaan" te ver-lopen, maar schijn bedriegt: daar zit een vast patroon achter dat zich als het ware spiraalachtig met de tijd ontvouwt. Een programma dat in de DNA-code zit opge-slagen en zijn eigen proces volgt. Ook in de opbouw van de Natuur zelf, vinden er vaste kringlopen en cyclussen plaats die de levensprocessen orchestreren. In een bos kan men de eerste indruk krijgen dat alles zomaar lukraak en chaoties door elkaar groeit, maar bij nader toezien blijkt er een duidelijke opbouw in verdiepin-gen of lagen te bestaan: bolgewassen en kruipplanten; eenjarige en vaste planten; struiken en klimplanten; bomen. Ecologiese wetmatigheden die de verdeling van het bos vastleggen, en cyclussen in opbouw-afbraak die de verdeling in de tijd vastleg-gen.
Ziran betekent dus andermaal in het kielzog van Wu Wei, NIET geen enkel initiatief nemen, op zijn luie kont zitten, en erop spekuleren dat alles buiten hem om wel " van -zelf in orde zal gebracht worden". Ziran wijst er eerder op dat men verantwoordelijk is voor het volgen van het juiste scenario en de juiste regie bij de ontvouwing er-van. Het moet op de juiste ritmiek gebeuren, en men moet de juiste processen in gang zetten. Auto-immuunziekten zijn typiese voorbeelden van hoe bepaalde krach-ten verkeerd worden ingezet. Kanker is een wildgroei die zijn eigen weg gaat en niet meer georchestreerd wordt. Uitteringsprocessen zijn voorbeelden van hoe op-bouw en afbraak niet meer in balans zijn. Gezondheid wordt als vanzelfsprekend ervaren, tot blijkt dan men ziek wordt omdat men tegen zijn natuurlijke balans heeft gehandeld. En nu we bij de natuurlijke healingskracht van het lichaam zijn aanbeland, zijn we ook gekomen bij de natuurlijke genezingskracht: wat hebben kruidengeneeskunde en acupunctuur voor op de allopathiese geneeskunde? Dat ze de natuurlijke immuniteit stimuleren en ondersteunen, ipv er tegenin te werken. Farmaceutiese produkten werken natuurlijk ook, maar zijn artificieël -het omgekeer -de van natuurlijk-, en hebben daardoor steeds "bijverschijnselen". Een levenswijze die op dezelfde manier contra-natuurlijk is, verslijt meer en put de vitaliteit en ge-zondheid uit. Daar waar men een rustig, natuurlijk leven op het ritme van de natuur volgt, blijft men gezond en vitaal tot op ver gevorderde leeftijd.
Volledigheid (het aspekt van moeder Aarde)
De allegorie van de lege kom als beeldspraak voor het feit dat men zijn hoofd moet leegmaken om aan iets nieuws zijn aandacht te kunnen geven, is bekend. Ook mediteren bestaat er in eerste instantie uit, van zijn hoofd leeg te maken van alle mogelijke dagdagelijkse beslommeringen en preoccupaties waarmee het "vol" zit. Het begrip Leegte is voor het Taoïsme een belangrijk thema: waar leegte is, is er ruimte voor het nieuwe; "leegte" is de open gemoedsinstelling waarmee men kan luisteren omdat men niet wordt afgeleid door andere gedachten of motiveringen. Vensters en deuren zijn openingen die in de vaste vorm van het huis zijn gemaakt als niet-vorm en laten precies interaktie en doorgang tussen buiten en binnen mogelijk. Openheid van geest behouden, betekent dus ophouden met hem VOL te stoppen met kennis en allerhande vastgeroeste ideeën, doctrines en beliefs (cfr Krishnamurti.
Anderzijds moet men ook opmerken dat er een vaste vorm NODIG is om dat niets of dat vormloze te bevatten. Openingen kan men alleen in vaste materie maken; in lucht is steeds alles "open". Water kan alleen in een kom gedronken worden; anders stroomt het weg. Men kan zelfs stellen dat na het maken van vuur en werktuigen, het maken van potten en kommen de derde grote stap is geweest in de ontwikkeling van de homo sapiens. Mindfullness -het Zen-Boeddhisties begrip- wijst op de noodzaak om volkomen aanwezig (en niet af-wezig) te zijn door zijn volledige aandacht te ge-ven aan waarmee men in het hier en nu bezig is. Concentratie is zijn focus richten op één ding, en dus afsluiten voor de rest.
Noteer hier die mooie beeldspraak van het Nederlandse woord VOL-LEDIG-HEID, dat BEIDE aspekten bezit, wat bvb het Engelse "completeness" en het Franse "inté-gralité" niet hebben. Voor één keer bestaat dat begrip zelfs niet in het Chinees. Ik kon kiezen tussen verschillende karakters om een "samenstelling" te maken, zoals Man="Volheid" en Xu= "Leegte", maar dat vormde eigenlijk geen echt "woord". Maar zich zowel LEEG als VOL kunnen maken, zijn twee aspekten van één en het-zelfde. Net zoals yin en yang vol of leeg kunnen zijn. Uiteindelijk viel mijn voorkeur op Wan Zheng: geheel, kompleet, integriteit. Al deze aspekten die samen de vorm of een struktuur bepalen, vallen duidelijk onder het vijfde en laatste Element: Aar-de. Alle eigenschappen, kwaliteiten en inhouden die daarmee in verbinding staan, kunnen gemakkelijk begrepen worden vanuit dat verband.
Een speciale vermelding voor twee aspekten waar Westerlingen het moeilijk mee hebben. Vooreerst: de zelfdiscipline om in onverdroten oefenen en zichzelf verbete-ren tot een meesterschap te komen. Daar is geduld voor nodig. De huidige kon-sumptiemaatschappij stimuleert echter het korte-termijn-denken: ik wil het, en ik wil het onmiddellijk, NU! En het tweede: kontrole. Doorgaans zoekt men kontrole in de BUITENwereld ipv in de BINNENwereld; de omstandigheden, de factoren, de mensen,....juist dingen die men NIET kan beheersen. Het enige wat men echt kan beheersen is .....zichzelf.
De allegorie van de lege kom als beeldspraak voor het feit dat men zijn hoofd moet leegmaken om aan iets nieuws zijn aandacht te kunnen geven, is bekend. Ook mediteren bestaat er in eerste instantie uit, van zijn hoofd leeg te maken van alle mogelijke dagdagelijkse beslommeringen en preoccupaties waarmee het "vol" zit. Het begrip Leegte is voor het Taoïsme een belangrijk thema: waar leegte is, is er ruimte voor het nieuwe; "leegte" is de open gemoedsinstelling waarmee men kan luisteren omdat men niet wordt afgeleid door andere gedachten of motiveringen. Vensters en deuren zijn openingen die in de vaste vorm van het huis zijn gemaakt als niet-vorm en laten precies interaktie en doorgang tussen buiten en binnen mogelijk. Openheid van geest behouden, betekent dus ophouden met hem VOL te stoppen met kennis en allerhande vastgeroeste ideeën, doctrines en beliefs (cfr Krishnamurti.
Anderzijds moet men ook opmerken dat er een vaste vorm NODIG is om dat niets of dat vormloze te bevatten. Openingen kan men alleen in vaste materie maken; in lucht is steeds alles "open". Water kan alleen in een kom gedronken worden; anders stroomt het weg. Men kan zelfs stellen dat na het maken van vuur en werktuigen, het maken van potten en kommen de derde grote stap is geweest in de ontwikkeling van de homo sapiens. Mindfullness -het Zen-Boeddhisties begrip- wijst op de noodzaak om volkomen aanwezig (en niet af-wezig) te zijn door zijn volledige aandacht te ge-ven aan waarmee men in het hier en nu bezig is. Concentratie is zijn focus richten op één ding, en dus afsluiten voor de rest.
Noteer hier die mooie beeldspraak van het Nederlandse woord VOL-LEDIG-HEID, dat BEIDE aspekten bezit, wat bvb het Engelse "completeness" en het Franse "inté-gralité" niet hebben. Voor één keer bestaat dat begrip zelfs niet in het Chinees. Ik kon kiezen tussen verschillende karakters om een "samenstelling" te maken, zoals Man="Volheid" en Xu= "Leegte", maar dat vormde eigenlijk geen echt "woord". Maar zich zowel LEEG als VOL kunnen maken, zijn twee aspekten van één en het-zelfde. Net zoals yin en yang vol of leeg kunnen zijn. Uiteindelijk viel mijn voorkeur op Wan Zheng: geheel, kompleet, integriteit. Al deze aspekten die samen de vorm of een struktuur bepalen, vallen duidelijk onder het vijfde en laatste Element: Aar-de. Alle eigenschappen, kwaliteiten en inhouden die daarmee in verbinding staan, kunnen gemakkelijk begrepen worden vanuit dat verband.
Een speciale vermelding voor twee aspekten waar Westerlingen het moeilijk mee hebben. Vooreerst: de zelfdiscipline om in onverdroten oefenen en zichzelf verbete-ren tot een meesterschap te komen. Daar is geduld voor nodig. De huidige kon-sumptiemaatschappij stimuleert echter het korte-termijn-denken: ik wil het, en ik wil het onmiddellijk, NU! En het tweede: kontrole. Doorgaans zoekt men kontrole in de BUITENwereld ipv in de BINNENwereld; de omstandigheden, de factoren, de mensen,....juist dingen die men NIET kan beheersen. Het enige wat men echt kan beheersen is .....zichzelf.
En wat nu zei de olifant, en hij floot een deuntje. Eigenlijk komt de huidige interesse in het Taoïsme samen in een kruispunt van 3 lijnen. Eén lijn wordt vertegenwoor-digd door hen die oude Chinese teksten bestuderen. Onder die schriftgeleerden zit-ten niet alleen sinologen, maar ook liefhebbers die erg te paard zitten op tekst-ana-lyse en het determineren van de specifieke vorm in zijn geschiedenis en tijdschrono-logie. Daar is op zich niets verkeerds aan, maar zulke mensen zitten met handen en voeten gebonden aan "de" vorm. Ze beginnen al ongemakkelijk op hun stoel te schuiven als ik poneer dat men in de eerste plaats de inhoud van een tekst moet proberen te begrijpen. Ik kan me dus goed inbeelden dat zij uit die stoel zullen rechtveren, wanneer ik met het voorstel afkom om het Taoisme een nieuwere, mo-derne inkleding te geven, met de introduktie' van een nieuw element inbegrepen. Ze zullen de noodzaak ervan niet alleen niet erkennen, maar die ook virulent afwijzen. Wie ben jij dan wel, dat je die pretentie hebt? Ja ik ben geen gediplomeerd sinoloog, en ik heb geen wetenschappelijke artikels geschreven of aan congressen deel geno-men. Maar ik pas de Taoïstiese principes al 50 jaar lang toe in mijn leven, en voel de geest van het Taoïsme heel goed aan. Maar voor zulke mensen draait alles rond gezag.
De tweede lijn bestaat uit de traditionalisten; zij zijn te leer gegaan bij één of andere leermeester of leerschool waar de traditionele methodes nog worden beoefend en onderwezen. Ook daar is weer niets op tegen, en goed voor hen, maar het probleem met zulke mensen is dan weer dat zij hun gevolgd parcours vaak als "het echte" be-schouwen, en de rest als fake of namaak. Veel Chinezen vinden dan dat de Wester-lingen hún Taoïsme niet moeten usurperen, want dat zij alleen in staat zijn dat ge-dachtengoed te bewaken en te bestendigen. De enige "goede" Westerlingen zijn zij, die bereid zijn om de leer te volgen. De derde lijn bestaat uit juist het omgekeerde: Westerlingen die vanuit hun achtergrond en paradigma, zich het gedachtengoed van het Taoïsme eigen maken -daar ben ik één van- en het dan gaan aanpassen aan hun persoonlijke voorkeuren, behoeften en problemen -en daar ben ik geen van-. Met beide richtingen heb ik dan heftige diskussies over hoe een inhoud niet aan één vorm vast te knopen, resp. een inhoud niet te laten zweven maar aan de levenspraktijk toe te passen. Of hoe dit de noodzaak van het vijfde principe duidelijk illustreert.
De kans dat u -beste en hartelijk bedankte lezer- deze inzichten ergens ANDERS zult kunnen aantreffen, schat ik daardoor uitermate klein in. Niet dat ik ik zou lijden aan een gebrek aan zelfvertrouwen, maar omdat deze inzichten NIET "PASSEN" in één van die drie "schuiven". Maar goed, het is dan uw privilege van het hier te hebben gevonden
Ik sluit dit artikel af met lezing van een Taoïsties priester verbonden aan de Daoist Association of USA over The mission of life, gegeven op 21 juli 2024. Waarom? Om-dat het een goede synthese is van "West meets East" (het is in het Engels) en "old continues in the current time", maar bovenal omdat het pragmatisme van het Taoïsme erin voelbaar is in alle segmenten van de lezing. Bedankt.