Art 31
Het is niet het Ego dat de boosdoener is
RUBRIEK: Bewustzijn    Geplaatst op 16 februari 2021

Iedere keer dat ik als kind opkwam voor mezelf, kreeg ik van mijn moeder het verwijt dat "ik een egoist was". Het hoort bij het sociaal onderdrukkingssysteem, om alle ui-tingen of gedachten die niet korresponderen met de sociaal gangbare, als abnormaal te bestempelen. Deze repressie houdt "in het gareel", en ondermijnt het zelfvertrou-wen door elk opkomen voor een persoonlijke mening in de kiem te smoren. Twijfe-lende en onzekere mensen zijn immers meer geneigd om braafjes en klakkeloos de opgelegde normen te volgen, en zullen de aserviteit niet opbrengen om de dingen en de regels in vraag te stellen. Dat hoorde bij de konservatieve en paternalistiese aan-pak van de 19e eeuw. En dat hoorde bij het Katholicisme dat een Vissen-onderwer-ping en -lijdzaamheid voorstond. Mijn moeder was een Vis.

Elke manifestatie van het ego of van de individualiteit werd dus lange eeuwen als egoïsme afgedaan, waarbij tegelijk het zich opofferen voor de gemeenschap of het zich wegcijferen voor het algemeen belang, als grote deugd en hoogste goed werden voorgesteld. Als men bekijkt hoe miljoenen en miljoenen mensen in de loop van die eeuwen werden misleid en bedrogen door godsdiensten, of hoe mensen die volgelin-gen werden bij een sekte zich meteen al hun geld lieten afhandig maken, dan krijgt men evenzoveel bewijzen hoe nefast het is, het ego overboord te willen werpen. Als die mensen hun ego hadden gebruikt, dan zouden zij niet zijn uitgebuit in naam van het altruïsme. Een ego bezitten om voor zichzelf te kunnen opkomen in het bestaan, is dus een nuttige en noodzakelijke wezenseigenschap. In tijden van ramp of oorlog, zijn de mensen die zich onder de voet laten lopen, zij die niet voor zichzelf kunnen opkomen en zorgen. Het idee dat "de gezagsdragers" voor hem zullen zorgen, is een kinderlijk verlangen met heimwee naar de geborgenheid zonder verantwoordelijk-heid uit de kindertijd, maar is totaal misplaatst als instelling voor een volwassene. Burgelijke ONgehoorzaamheid werd daarom in de sixties vooropgesteld als de ge-zonde, volwassen instelling.

In deze tijden van een toenemende verrechtsing en konservatisme, kent gehoor-zaamheid als "deugd" echter weer een opgang. De vrijheid van het individu wordt in naam van de "algemene gezondheid" letterlijk en figuurlijk gemuilkorfd, en er worden door de overheid vergaande quarantaine- en repressiemaatregelen opge-legd. Tegelijkertijd onstaat een "nieuw normaal" of een nieuwe moraal die betutte-ling en onderdrukking als "noodzakelijk" (sic) en afwijkend gedrag als "asociaal" en zelfs "gevaarlijk" voorstellen. Nochtans is de schade die wordt toegebracht aan het leervermogen en het ervaringsveld van de jongeren, en aan het welzijn van al de vol-wassenen die niet meer een normaal leven kunnen lijden en niet meer kunnen wer-ken, VELE MALEN groter, dan de potentiële schade die zou worden opgelopen door de dood van meer mensen door besmetting met het Corona-virus.

In de New Age -waar de duizendjarige religieuze reflexen voor een deel blijven voort-leven- is het bon ton, om het Ego te verketteren als de bron van al onze moeilijkhe-den en problemen, en het denken voor te stellen als de stoorzender om in het nu en hier te zijn. "Verlost" van het ego, zouden we in staat zijn om terug de pure zijns-es-sentie te ervaren. Maar men zou ondertussen beter moeten weten over amputaties van delen die zogezegd een bron van problemen zouden zijn, en waarbij we gebaat zouden zijn door die kwijt te hebben. Amandelen waren halfweg de 20ste eeuw zo-gezegd een totaal nutteloos orgaan die alleen een bron van microben waren, en wer-den massaal verwijderd. Tot men ontdekte dat ze een belangrijke rol spelen in ons immuniteits-systeem, en in plaats van een broeihaard van microben, in realiteit de eerste buffer en weerstand TEGEN microben zijn.

Net zo hebben we psychies dan ons Ego nodig, om onszelf in de wereld te kunnen handhaven: het ego bezit niet alleen een hele survival-kit en een heel arsenaal aan aanpassings-technieken, maar ook onze ervaringen die we in de loop van ons leven in de wereld hebben opgebouwd. We moeten ons daarmee weliswaar niet vereen-zelvigen, op straffe van te verzinken in ego-isme, ego-centrisme, ego-tisme. Maar het zou ook een grote vergissing zijn om de waarde van dat "ik" te miskennen, op grond van beschouwingen die te maken hebben met zijn Schaduwzijde. Krak de-zelfde fouten kunnen we immers maken wanneer we ons teveel identificeren met andere DELEN van ons wezen. Wie zich al teveel identificeert met zijn lichaam, ris-keert een materialist of hedonist te worden. En wat denk je dat er met ons gebeurt, wanneer we ons al teveel met onze emoties identificeren? Eén onderdeel van ons komplex wezen als "schuldige" voor onze problemen aanwijzen, zal ons dus niet vooruit jelpen. ELK onderdeel heeft immers zijn specifieke valkuil.

We hebben ze kortom ALLEMAAL nodig om er ons in onze Aardse inkarnatie van te behelpen. Als zijn lichaam honger heeft, moet men eten. Als de ziel een bepaalde emotie nodig heeft, moet men die zoeken en beleven. Als het verstand gedachten nodig heeft, moet men denken. Disbalans en stagnatie ontstaan eerder wanneer men de dingen niet op hun plaats, op hun tijd, en in hun juiste samenhang gebruikt. Ik ken bijvoorbeeld heel wat mensen, die "afgeleid" zijn van hun konkreet leven in het hier en nu, omdat ze teveel met hun bewustzijn bezig zijn, en er teveel van verwach-ten. Het zijn tools, "werktuigen", die men zowel goed als slecht, zowel ten goede als ten slechte kan gebruiken. Net zoals men niet op de boodschapper moet schieten die slecht nieuws komt brengen, of op de pianist die een stuk van een slechte komponist speelt, moet men het ego niet gaan afschieten voor het slecht gebruik ervan.

Een deel van het misverstand berust dus hoe we deze samenhang van de geest of deze samenwerking van deze psychiese tools beschouwen. De traditionele manier bestaat eruit van die hiëarchies te willen "ordenen" van hoger naar lager: het bewustzijn op de troon, als de oppergod Zeus. En problemen kunnen dan inderdaad ontstaan , wanneer een "mindere" een coup probeert uit te voeren, en de troon usurpeert: het denken, het lichaam, het gevoel, het belief, .....wil op de troon zitten.

Maar deze indeling berust op een erg autoritaire visie, en is geen must. Bekijkt men het door een demokratiese bril, dan legt men niet de nadruk op wie de baas is, maar op hoe de verschillende "delen" met elkaar samenwerken en als één geheel funktioneren. Op het lichaamlijk vlak moeten ook alle organen met elkaar samen-werken, en moeten alle weefsels gecoördineerd worden in functie van het geheel om een beweging te kunnen uitvoeren. Het "ik" is dus meer een coördinator of een bemiddelaar, dan een autocraties leider. Een wijze gids die luistert naar wat de verschillende delen te vertellen hebben, en met hen dialogeert over de te volgen koers.

Men kan deze zelfde analogie terugvinden hoe iemand bijvoorbeeld met een stuk tuin omspringt. Legt iemand de nadruk erop dat hij de "eigenaar" van het stuk grond is, en daarom ermee mag doen wat HIJ wil, dan onderwerpt hij de tuin aan ZIJN eigen gereidheid. Hij drukt ZIJN stempel erop, wat in de praktijk resulteert in een tuin die geen tuin meer is. Komt iemand helemaal NIET tussen en laat hij de natuur ongebreideld haar gang gaan, dan is het resultaat het andere uiterste: een verwilder-de tuin. Tussen beide uitersten in, staat een rentmeesterschap: men neemt het beheer van de tuin op zich en doet de nodige onderhoudswerken, met rekening te houden met wat er groeit en leeft in de tuin. Men werkt dan niet TEGEN de natuur, maar SAMEN MET de natuur, door een balans te zoeken. En wanneer men moet ingrijpen omdat iets uit de hand dreigt te lopen, dan komt men ook daadwerkelijk tussen. Net zoals de geest moet ingrijpen wanneer bvb woede, of piekeren dreigt te overspoelen.

Een ander frekwent opduikend misverstand is dat van de participatie. Het Zelf als wezenlijke kern van het "ik", kan zich terugtrekken uit de buitenwereld om te reflek-teren in het bewustzijn, maar het Ego is een participant in die wereld, en kent als dusdanig noch die behoefte, noch die noodzaak. Het Ego is de "vertegenwoordiger" van dat Zelf in die wereld, en dus ook de uitvoerder en de woordvoerder van dat Zelf in die wereld. De bedoeling is, dat het Ego het "vuile werk" doet door problemen op te lossen, waaraan het Zelf liever niet zijn handen aan vuil maakt om zijn "puurheid" te bewaren. Wat is de valkuil van het Zelf? Door de taak van het Ego te ontkennen, liever zelf een "platoniese" relatie te onderhouden met de realiteit, en vanop veilige afstand teoretiese beschouwingen over de realiteit te ventileren, ZONDER tegelijk zijn rechterhand het Ego de opdracht te geven die in de praktijk van het leven ook konkreet uit te voeren. Hier ontstaat de objekt-subjekt-splising, de dualiteit, en het voor de mens zo typiese spreken met een gespleten tong: het Zelf zegt iets, en het Ego doet iets anders. Niet omdat het Ego slecht zou zijn, maar omdat het Zelf door-tastendheid mist.

Derde frekwent optredend misverstand: het "ik" is een proces. In zekere zin heeft de ganse opvoeding als doel een kind te laten opgroeien tot een persoonlijkheid of individualiteit. Het bewustzijnsproces en de groei als individualisatie, zijn zeer bekende begrippen die dat zonder meer verduidelijken. De identiteit wordt dan niet opgebouwd door een aantal labels te verzamelen als "blank", "Belg", "christen", "naam", "familie", enzovoort. Dat zijn slechts etiketten om te verduidelijken dat men als individu niet los staat, maar "behoort" tot grotere "gehelen", waarbinnen men zijn plaats kan situeren. Men is ook "zoogdier", "Aardbewoner", de 365 ste generatie, de 22 ste inkarnatie, ......

Het hele opvoedingsproces is erop gericht om autonoom of zelfstandig te leren den-ken, evalueren, zich een mening te vormen, te spreken uit zichzelf en voor zichzelf , en niet van te papegaaien wat "men" van anderen heeft gehoord, heeft gelezen, klak-keloos overneemt, ...... Als men de misinformatie op de sociale netwerken in acht neemt, die tegenwoordig schering en inslag zijn, is dit meer dan ooit noodzakelijk. Persoonlijkheid impliceert onafhankelijkheid, geen volgzaamheid.

Zij die tijdens de tweede wereldoorlog gecollaboreerd hebben, deden dit door de nieuwe machtshebbers te volgen. Zulke mensen hadden misschien geen groot ego, maar zijn belangen volgen -ook al zijn die kortzichtig en triviaal- is een ego-kwestie. Zo ook zou elke spirituele leraar erop gericht moeten zijn, om het denken en bewust-zijnsniveau van mensen te stimuleren. Is hij erop gericht om volgelingen te kwe-ken, dan zijn zijn bedoelingen -hoe goed bedoeld ook- helemaal niet ego-vrij, inte-gendeel: niet in dialoog gaan, niet willen tegen-gesproken worden, maar verlangen dat iedereen zoals hem zou denken en zijn, zijn uitingen van een sterke ego-drang. Men laat geen ruimte of vrijheid om iets anders in te vullen, en wenst duplikaten van zichzelf te maken. Men maakt zich-Zelf niet "overbodig", maar essentiëel.

Objektiviteit en onpersoonlijkheid zijn dan ook twee verschillende dingen. Objektivi-teit is het vermogen om iets vanuit verschillende invalshoeken te benaderen, los van zijn eigen aandeel of belangen erin. Het is de enige keer dat de objekt-subjekt-split-sing aangewezen is, omdat het in staat stelt "verder te kijken dan zijn neus lang is" = boven zijn subjektieve betrokkenheid te zien. Onpersoonlijk reageren is het zichzelf verbergen, alsof men er nergens bij betrokken is en het hem geen bal aangaat. Men distanciëert zich in realiteit, in plaats van er zijn AANDEEL in te (willen) zien. En dat is niet zozeer een gevolg van de "slechtheid" van het ego, dan wel van een gebrek aan moed van het Zelf. Ook een "voorzitter" moet daadwerkelijk aan het hoofd staan, dwz dat het Zelf de instrukties van het bewustzijn konkreet moet geven en laten doorvoeren. Een mens moet "the right thing to do" doen. Als het Ego kan ont-sporen, komt dat omdat het ego teveel macht krijgt, wat op zijn beurt weer komt om-dat het Zelf zijn regulerende en besturende taak niet naar behoren uitvoert. Ego en Zelf zijn kommunikerende vaten. Zie ook voor bijkomende verduidelijking mijn artikel over de struktuur van de psyche.