Art 27
Er bestaan TWEE manieren van denken
RUBRIEK: Bewustzijn Geplaatst op 16 januari 2020
Ik heb steeds een lans gebroken voor het feit dat er TWEE manieren van denken be-staan. Niet alleen de meest bekende in onze kultuur, het rationeel denken, dat aan de basis ligt van alle wetenschappelijk onderzoek, en in onze Westerse technolo-giese wereld het alleenrecht als vanzelfsprekend opeist als enig GELDIGE manier van denken. Maar daarnaast ook het beeldend denken dat op een geheel andere manier verbanden legt.
Het rationeel denken is het produkt van de linkerhersenhelft-aktiviteit, dat causale verbanden aan elkaar linkt : één-op-één konnekties die rechtlijnig in één en het-zelfde vlak liggen, of zich lineair in de tijd afspelen. Het is het twee-dimensioneel denken dat refereert naar data, feiten, bewijzen of argumenten om zijn geldigheid te checken.
Het beeldend denken is het produkt van de rechterhersenhelft-aktiviteit, dat analo-ge verbanden aan elkaar linkt: ruimtelijke konnekties die op verschillende vlakken liggen, maar die zich via een vertikale snijlijn synchroon afspelen.Het is het 3D-denken dat refereert naar analogieën, cycli, groeiprocessen of complexe samenhan-gen om zijn geldigheid te verduidelijken.
Terwijl het rationeel denken dualities en dus wit-zwart is -het is het één OF het an-der- is het intuïtief denken holisties: het laat allerhande nuanceringen en kleur - tinten toe. Het verbannen van elke subjectiviteit in naam van de objektiviteit, is eveneens een dualiteit: een gevolg van de objekt-subjekt-splitsing dat het standpunt van de toeschouwer poneert. Het intuïtief denken ziet subjektiviteit niet als een stoorzender of "tegenstander", maar als een bondgenoot: vanuit het standpunt van de deelnemer verrijken sfeer en kleur de context eerder dan die te ondermijnen.
Daar waar het rationeel denken wetten en lijsten, grafieken, formules en schema's planmatig wil opstellen, probeert het intuïtief denken de realiteit eerder als een proces te bekijken, dat men vanuit zijn cycliciteit vanuit verschillende invalshoeken kan benaderen, om telkens andere netwerken of verbanden te kunnen ontdekken.
Soms wordt het voorgesteld alsof de rechterhersenhelft de zetel voor de kreativi-teit, emotionaliteit, liefde, verbeelding en plezier zou zijn, maar dat is flink overdre-ven. Vooreerst heeft verbeelding en fantasie niet met de 6e maar met de kruinchakra te maken. De rechterhersenhelft is beeldend, en heeft dus weliswaar met visualitie en dromen te maken, en geeft een emotionele klank-kleur of subjektieve background mee aan gedachten. In de linkerhersenhelft zijn de gedachten objektief: men neemt waar (of probeert waar te nemen) ZONDER emotionele "lading" erbij, of zonder een persoonlijke "hechting" eraan. Men neemt de dingen letterlijk: zoals het staat ge-schreven, zoals het wordt uitgesproken, zoals het eruit "ziet" in zijn fysieke verschij-ningsvorm. In zekere zin is wetenschap autisties, omdat het elke persoonlijke en emotionele konnektie met zijn "objekt" probeert uit te sluiten. Autisten nemen ook alles letterlijk op, ttz zijn niet in staat om "tussen de lijnen te lezen" of de emotionele ladingen die in het figuurlijke vervat zijn, te ontwaren of te lezen. Dat deze neuro-logiese "afwijkingen" in onze ver doorgedreven rationele kultuur van het linkerhelft-denken zo sterk opduiken, hoeft derhalve niet te verwonderen. En door hun sterk ontwikkelde linkerhersenaktiviteit hoeft het ook niet te verwonderen dat sommige autisten hoogbegaafd zijn op gebieden die op die linkerhersenhelft-werking betrek-king hebben. Terwijl ze het met sommige eenvoudige werkingen van het rechterher-senhelft-denken, zoals gezichten herkennen en gezichtsuitdrukkingen lezen, enorm lastig hebben.
Een gestalt is méér dan de som van zijn onderdelen. Een archetype is méér dan de beschrijving van zijn kenmerken. Een symbool of teken is méér dan een "teke-ning". En ze zijn allen stuk voor stuk dragers van een stuk geconcentreerde en sa-menhangende informatie. Daarom zegt men soms: een beeld vertelt meer dan 100 woorden. Kunstenaars proberen die universele thema's in een beeldende vorm weer te geven: als muziek, als een schilderij, als een beeld, als een film, .... en hebben dus beter voeking met de taal of de "logika" van de rechterhersenhelft. Gedichten probe-ren het beeld van een gevoel of thema te evokeren aan de hand van sfeerimpressies en analogieën, en staan dichter bij dat beeldend denken, dan een roman die een plan, een verhaallijn en een plot vereist. De Chinese schriftTekens zijn veel meer het produkt van dit rechterhersenhelft-denken, dan de logies opgebouwde Europese ta-len met hun alfabet. Het is geen toeval -maar een analogie- dat het Westelijk half-rond zich vooral bekwaamd heeft in het linkerhersenhelft-denken, terwijl het Oos-ten het rechterhersenhelft-denken heeft beoefend: de acupunctuur, de yoga,...... zijn wetenschappen van het rechterhersenhelft-denken.
Dichter bij huis, is de astrologie eveneens zo'n rechterhersenhelft-wetenschap, om-dat de analogie en het synchronisme er aan de basis van liggen. "Zo boven, zo be-neden" is de basis-analogie, en de verbanden tussen lichaamsdelen van de mens en de Tekens van de Dierenriem zijn een praktiese analogie. Elk Teken en elke Planeet-kracht zijn trouwens arche-types en holistiese symbolen; en de Planeetbewegingen cycliciteiten in analogie met de levenscycli van de mensen. Astrologie is derhalve een intuïtieve wetenschap, waarbij de astrologie-beoefenaar zijn in-beelding moet gebruiken om een horoskopies verhaal te kunnen "lezen".
Men kan de relatie tussen deze twee verschillende manieren van "zien"(perceptie) en denken, een beetje vergelijken met een camera die men op twee verschillende ma-nieren kan gebruiken: focust men op "dichtbij", dan worden détails scherp en duide-lijk, maar verliest men het overzicht. Focust men op "veraf", dan heeft men een scherp en duidelijk totaalbeeld, maar verliest men het zicht op de détails. In het le-ven heeft men BEIDE nodig: soms is het noodzakelijk om te focussen op détails, en soms is het noodzakelijk om het totaalplaatje goed voor ogen te blijven houden. Net zoals men bij het gaan zijn linkerbeen én zijn rechterbeen nodig heeft, en men zijn bewegingen tussen linkerhand en rechterhand moet coördineren, moeten ook linker-hersenhellft-denken en rechterhersenhelft-denken met elkaar gecoördineerd wor-den, om zijn denken in balans te houden.
Ons rationeel verstand maakt ons redelijk: in staat om onderscheid te maken tussen de dingen, ze te ordenen, en in hun hiërarchie te plaatsen. Ons ratio leert ons een onderzoek met argumenten en feiten te checken, om zich niet op dwaalsporen te la-ten brengen. Wat men hoort, leest of ziet, moet de toets van de werkelijkheid, de co-herentie en de verificatie ondergaan. Drogredens, valse informatie en onware stellin-gen moeten kunnen ontward en ontwaard worden. Beweringen mogen in vraag ge-steld worden, en opvattingen moeten bespreekbaar gesteld worden. Bij een gebrek aan redelijkheid, is men geneigd ALLES voor waar aan te nemen, en ontbeert men een chronies tekort aan kritiese zin.
Ons intuïtief denken leert ons om steeds the big picture voor ogen te houden, de complexe en organiese totaliteit, met zijn netwerk aan relaties. Het rationeel den-ken is causaal: het legt telkens één gevolg aan één oorzaak, chronologies in de tijd. Het intuïtief denken destilleert een totaalbeeld, met verschillende relaties, die tege-lijk en simultaan worden gelegd. Het causaal denken is daarom verankerd in de ma-terie en in de tijd, en hopeloos inadekwaat waar het om fenomenen of ervaringen gaat die niet betrekking hebben op onze 5 materiële zintuigen (en hun verlengden: meet-instrumenten): wat onzichtbaar, immateriëel, niet-tastbaar, ........is. Vertikale verbanden, tussen de verschillende bestaansvlakken kan het rationeel denken ook onmogelijk leggen: we hebben ons intuïtief denken nodig om analogiën, synchronis-men , complexe samenhangen te kunnen leggen. Daar waar het rationeel denken hooguit tot algemene wetmatigheden komt, is het intuïtief denken in staat om het universele te destilleren: algemene principes of inhouden die de kern of essentie uitdrukken, en in onmetelijke vormen of verschijningen kunnen toegepast worden.
Mijn brein denkt niet. Ik wel! Arie Bos
Stap over de aarzelende en voorzichtige manier van spre-ken heen, want de spreker weet ingewikkelde materie echt mooi samen te vatten.