Regelmatig verschijnen er virulente aanvallen en sneren naar de sektor van het al-ternatieve en paranormale in dagbladen, weekbladen en tijdschriften. Met name Humo heeft daar in de loop der jaren zowat zijn specialiteit en zijn handelsmerk van gemaakt. Geen enkele van de brieven die ik daarop als antwoord naar “Open Venster” heb gestuurd, is in datzelfde verloop van jaren ooit verschenen. Dit is de laatste in datum naar aanleiding van het “dossier” Het abc van de pseudoweten-schap (Humo 3470/3471)
Reeds 40 jaar lees ik iedere week de Humo. In de loop van die jaren, heb ik de evo-luties en verschuivingen in het gedachtengoed van het weekblad en zijn redaktie meegemaakt. Maar thans, schijnt men onder “kritiese progressiviteit” een materia-listies rationalisme te verstaan, wat een arbitraire invulling van het (oude) “marxis-me” is. Het is zonder meer duidelijk dat er in de Humo-redaktie een aantal mensen zitten met een sterke sympathie voor SKEPP: getuige daarvan de artikels die nu en dan als een vlammend pamflet tégen het “paranormale” verschijnen, en de lezers-brieven van Skepp-adepten die met de regelmaat van een klok te pas en te onpas in Open Venster gepubliceerd worden.
Eerste konstatatie: zo'n “onafhankelijke” journalistiek, is dat allemaal niet. Als ik bo-vendien de Humo lees, heb ik geen behoefte om keer op keer beledigd te worden in mijn professionele integriteit door bijvoorbeeld te moeten lezen dat de astrologie on-zin is. Ik ben al 25 jaar astroloog, en kan iedereen die dat wil, precies uitleggen hoe de astrologie werkt, en wat ik eraan heb. In diezelfde 25 jaar heb ik trouwens bena-drukt, wat nonsens zijn daarin, en dus niét als alibi kunnen gebruikt worden om “het kind met het badwater weg te gooien”.
Tweede konstatatie: de zelfingenomen toon, het denigrerend taalgebruik en de hate-lijke opmerkingen , die zowat elk Skepp-artikel en soortgelijke kenmerken, wijzen op een inquisitie-mentaliteit. Al wie niet denkt zoals wij, is niet alleen mis, maar ook een volslagen idioot! Als men de eigenschappen van een sekte, toepast op SKEPP, zal men kunnen inzien, dat zij daar zélf voor in aanmerking komt: een (rationele) doctri-ne die door iedereen moet gehuldigd en gevolgd worden; een beperkt aantal charis-matiese figuren die de aktualiteit opzoeken om de doctrine van de daken te schreeu-wen; en een schare fanatieke aanhangers die jacht menen te moeten maken op an-dersdenkenden. Kortom: de pot verwijt de ketel dat hij zwart is!
Lezersbrieven die wél gepubliceerd worden, behoren doorgaans tot het “gematigde type”, ttz dat zij akkoord gaan met de inhoud, maar opmerkingen hebben op de vorm, en meer bepaald het agressief karakter van de “publikaties”. Eigenlijk stellen zulke reakties Skepp dus niet echt in vraag, en roepen zij rationalisten op om wat verdraagzamer en ruimdenkender te zijn (wat dan weer niet echt kan vanwege hun fundamenteel-rationalistiese visie). Als Skepp zich trouwens wil profileren als een “belangenorganisatie” van de exakte wetenschap, zou zij er beter aan doen deze misbruiken aan de kaak te stellen die de naam van die wetenschap hanteren (zoals reklames met “het is wetenschappelijk bewezen”). Voor de rest bewijst Skepp de vooruitgang van de kennis en de kommunikatie in de wereld een slechte dienst door open deuren in te stampen en gemakkelijke slachtoffers uit te zoeken om af te schie-ten. En stelt ze zich op als een arrogante betweter die waant dat kennis haar privé-domein, en de waarheid haar alleenrecht is.
Maar goed, laat ons nu proberen de dingen op een rijtje te zetten, om de lont uit het kruitvat te trekken: het (bijkomend) probleem van SKEPP, naast zijn verkeerde en virulente attitude, is, dat het van de problemen in de zgn “paranormale wereld“ mis-bruikt om zijn eigen problematiek mee te verbergen. Bijvoorbeeld: het stelt (te-recht) het onvermogen of de onwil van de paranormale sector aan de kaak, om limie-ten te trekken, maar het erkent anderzijds (ten onrechte) zélf op geen enkel moment de limieten van zijn “materialisties scientisme“ of “wetenschappelijk reductionisme“. Daarover verder meer, maar eerst dit: het zoeken naar een “externe vijand“, is een gekende strategie om de aandacht af te leiden van de interne problemen.
Dat is een veelgebruikte strategie in de politiek bvb: als president Bush van de USA Sadam Hoessein tot aartsvijand en publieke vijand nummer 1 bombardeert(!), is dat een truuk om de aandacht te verleggen van zijn belabberde binnenlandse politiek en problemen. Irak aanvallen, was een “gemakkelijkere“ optie dan pakweg de gevolgen van de orkaan Katrina aan te pakken. Dat is ook een veelgebruikte psychologiese ontwijkingsstrategie: wanneer iemand je op een fout of een tekortkoming wijst, val hem dan aan, want zo verzet je de aandacht van jou naar hém.
Behalve dat die manie om “aan te vallen“ een teken is van een erg autoritaire in-stelling (=men stelt zich op als “de baas“ die de krijtlijnen uitzet en de regels be-paalt), schuilt daar vaak een zware teleurstelling achter.
Professor Vermeersch is eigenlijk een "mislukte predikant" die vanuit een zware te-leurstelling over de religie, een wetenschappelijk rationalist geworden is, die "vanuit het kansel" blijft (s)preken. Professor Betz is eigenlijk een "mislukte alternatieve the-rapeut" die vanuit een zware ontgoocheling over de alternatieve sector, een rabiate allopaat is geworden. Professor van Bendegem is eigenlijk een "mislukte wijsgeer" die vanuit zijn teleurstelling over filosofiese eenduidigheid en duidelijkheid, een een-zijdig wetenschapsfilosoof geworden is. Ronnie Martens is eigenlijk een "mislukte astroloog" die vanuit zijn teleurstelling dat de astrologie niet die ultieme wetenschap kan wezen, een fervente tegenstander ervan geworden is.
En ik kan zo nog een tijdje doorgaan. Belangrijker is echter van zich te realiseren dat er achter die agressiviteit van SKEPP een zware frustratie zit, de frustratie van niet te hebben gevonden wat men erin zocht, en dat die aanvalsdrift dus ook en tegelijk een AFREKENING is. Dit over het onverdraagzaam en fanatiek gezicht dat zo'n rationa-lisme kan aannemen.
Laat ons nu de VERSCHILLENDE problemen die in die aan-valslust op één hoop worden gesmeten, uit het kluwen ontwarren en één voor één onder de loupe nemen.
Met de SKEPP-problematiek zijn 3 HOOFDPROBLEMEN verbonden:
1/SKEPP hanteert het konfliktmodel
2/SKEPP staat een eenzijdig materieël rationalisme of een wetenschappelijk positi-visme voor
3/SKEPP gebruikt de (evidente) misbruiken van de paranormale sector als alibi
1/HET KONFLIKTMODEL
Er bestaan ietwat vereenvoudigd, twee soorten kommunikatie. Eén die op begrip en samenwerking gefundeerd is, en waarbij men elkaar tijd, ruimte en aandacht geeft om zijn standpunt uit te leggen, en waarbij men elkaar probeert te begrijpen. En één, waarbij men elkaar direkt in de haren vliegt, elkaar GEEN tijd, ruimte en aandacht geeft, en waarbij men alleen strijdt om het gelijk van zijn eigen standpunt.
Het eeste is een praten MET, terwijl het tweede een praten TEGEN is. Het eerste zoekt bruggen te leggen of een verstandhouding te kreëren; het tweede zoekt het twistgesprek op. Het is niet echt de bedoeling van ruzie te gaan maken, maar wan-neer men direkt zijn “"mentale wapens“ bovenhaalt, dan kan dit op niets anders dan op een mentaal en verbaal gevecht uitlopen. De eerste vorm van kommunikatie heeft een coöperatief doel: het SAMEN uitzoeken van iets (een vraagstuk, een situa-tie, een probleem, een onderwerp,....). De tweede vorm van interaktie heeft inherent een destruktief doel: de “vijand“ vernietigen, het gesprek bemoeilijken om er zijn voordeel uit te halen, de tegenpartij aanvallen en verzwakken, er een gevecht van maken om het te winnen.
Het eerste heeft een positief-konstruktief karakter: dingen bespreken, problemen uitpraten, een vergelijk zoeken, een oplossing zoeken die voor BEIDEN acceptabel is: men komt elkaar naderbij en behandelt elkaar als gelijken. Het tweede heeft een negatief-verbrekend karakter: de polemiek ten spits drijven, de TEGENSTANDER als een MINDERE in de hoek drijven, afstoten, en uiteindelijk “VERSLAAN“.
In een relatie is ruzie maken, het KONFLIKTMODEL, vaak een negatieve ma-nier om de aandacht op te eisen: het is immers gemakkelijker om keet te schoppen, of de partner (de ouder, de broer of zus,...) kwaad te maken, dan op een volwassen, opene en eerlijke manier de aandacht voor iets te vragen. Het is gemakkelijker om de ander te betrekken in een steekspel van emoties waarbij men hém kan destabiliseren en bespelen, en zélf de bovenhand kan krijgen. Blijf dus NIET naar iemand luisteren, blijf hem onderbreken, onder druk zetten en bestoken met dezelfde, eindeloos her-haalde “argumenten“, en vroeg of laat zal die persoon uiteindelijk zijn geduld ver-liezen. En ofwel haakt hij dan af: hoera, dan ben jij de “morele winnaar“. Ofwel gaat hij méé in de strijd, en kan jij het strijdtoneel verplaatsen naar het domein waar JIJ sterk staat!
Dat is de truuk die SKEPP tot vervelens toe hanteert bij elke “diskussie“: door direkt met getrokken messen te staan en de gesprekspartner GEEN RESPEKT te geven -we zijn immers allen zonder uitzondering kwakzalvers, bedriegers, geldwolven, of in het beste geval gewoon idioten-direkt een konflikt kreëren. En dat twistgesprek vervol-gens ook direkt doen gaan naar dié themata die de SKEPP-adepten als invalshoek willen; ttz elke diskussie te herleiden tot de spelregels van het materieël-rationa-listies denken . Verplaats elk mogelijk gesprek naar de kenniscriteria van weten-schapsbeoefening, en je hebt als rationalist steeds de bovenhand! En vertik het ver-volgens om je rationeel paradigma ook maar één seconde in twijfel of in vraag te stel-len, en je ontneemt je tegenstander elke mogelijkheid tot weerwerk. Bingo!
Omdat ik hier al een tijd rondloop, ben ik reeds verschillende keren met SKEPP “in aanraking gekomen“: geen seconde heb ik het gevoel gehad dat er ECHT werd geluis-terd naar wat ik te zeggen had. Meer zelfs: geen seconde heb ik het gevoel gehad, dat HET HEM EROM GING van werkelijk iets te begrijpen. Je kunt geen onderzoek naar iets voeren, wanneer je er a priori al een vooropgesteld standpunt over hebt: zulk een onderzoek waarvan de konklusie van tevoren vastligt, is een karikatuur. En je kunt geen gesprek met iemand voeren, als je a priori toch je mening niet wilt veranderen en niet bereid bent echt te luisteren naar wat iemand te vertellen heeft: dat zijn dove-mansgesprekken.
2/HET RATIONEEL PARADIGMA
De tijd dat andere denkers werden uitgenodigd om te komen spreken aan de uni-versiteiten en andere hogescholen, is blijkbaar voorbij. In zekere zin treedt daardoor een intellektuele “verzanding“ op: men hoort geen “andere geluiden“ meer. Het ra-tioneel paradigma wordt er zo ingehamerd, dat de meeste mensen het als vanzelf-sprekend beginnen te vinden. "L'homme machine" wint veld: de psychologie wordt meer en meer ingenomen door de neuro-fysiologie, en de fylosofie wordt meer en meer gelijkgeschakeld met de wetenschaps-fylosofie. Men slaagt erin om tegenwoor-dig over het denken te praten in termen van neuronenaktiviteit, zonder één keer het begrip bewustzijn te laten vallen. Oh ja, natuurlijk: bewustzijn ontstaat zogezegd DOOR hersenaktiviteit! Ik denk, dus ik ben, maar dan zeer letterlijk.
Tegelijk wordt hiermee een hele groep mensen en een hele categorie personen ge-weld aangedaan: er is in onze kultuur meer en meer sprake van een rationele dik-tatuur. Nochtans zou dit duidelijk moeten zijn: denken is geen “cognitieve funktie“ zoals men dit zo mooi maar nietszeggend formuleert, doch een BEWUSTZIJNS-AKT. Wat betekent: het is het bewustzijn dat denkt, niet de hersenen. En het is de denkeR die van zijn hersenen gebruikt maakt, en niet de hersenen die de identiteit van de persoon bepalen. Anders geformuleerd: denken is een vorm van zien, van mentaal zien. En daarbij geldt ook voor wat bij het zintuiglijk zien geldt: wat men KAN zien, wordt bepaald door de manier van KIJKEN. Denken is een vorm van bewustzijsfocus: datgene, waaraan men geen aandacht besteedt, kan men ook niet waarnemen. De rationele waarnemer die alleen door zijn “rationeel geestesoog“ naar de realiteit kijkt, kan derhalve heel wat zaken niet zien. Hij neemt ze niet waar, onderkent ze niet, erkent ze niet. Denken heeft dus veel meer met openheid van geest te maken, dan met kennis en logika(=vormregels): de ERVARING van de realiteit door het bewustzijn is fundamenteler dan die “in kaart te brengen“. Men mag de voorstelling in zijn kop -het paradigma- niet verwarren met de realiteit zelf.
Als denken de link legt tussen realiteit en bewustzijn(=de menselijke realiteit), dan kan men bovendien niet genoeg benadrukken dat er niet één, doch TWEE MANIE-REN VAN DENKEN BESTAAN. Dat is iets wat ik SKEPP al meer dan 20 jaar geleden (en voor mij elke esoteriese denker) heb ter kennis gebracht (en dat is geen zinsspeling!).
Zie op de figuur hierboven de eigenschappen van de twee manieren van denken, korresponderend met de twee hersenhelftfunkties.
3/PARANORMALE ALIBI'S
Als het hem SKEPP om misbruiken zou gaan, dan zouden ze primo ALLE misbrui-ken aan moeten pakken, en niet louter diegene die alleen betrekking hebben op de paranormale sektor. En dan zouden ze secundo blij moeten zijn van IN deze sector kritiese denkers zoals ik aan te treffen, die wél een deontologie hebben, en wél heb-ben nagedacht over alles. Van deze twee zaken is niets terug te vinden, wat mij be-treft de GELOOFWAARDIGHEID van SKEPP's motieven sterk ondermijnt. Want op wie richten zij hun pijlen? Is de paranormale sector zo'n financiële goudmijn zoals zij dat voorstellen? Is die vertegenwoordigd door een sterke financiéle drukkingsgroep die kan lobby-en in de politiek en de zakenwereld? Of is er veeleer sprake van een “zootje ongeregeld“ van individualisten die gewoon proberen het hoofd boven water te houden in een jungle waarin allerhande pseudo's de reputatie en de leefbaarheid van hun aktiviteiten in gevaar brengen?
Richten zij hun pijlen op de farmaceutiese industrie en op de misbruiken van kapi-taalkrachtige laboratoria en medikamentgiganten? Neen, zij richten hun vizier op de kleine garnalen. Blijkbaar is dat een typiese Belgiese gewoonte: de kleine belasting-betaler tot op het bot screenen, en ondertussen bankfraudes van miljarden onge-moeid laten. Hiermee zijn de misbruiken in de paranormale sector niet goed te pra-ten, maar wil ik wel zeggen: strikt gezien zijn déze misbruiken niet van dien aard en orde, om daarvan problemen van “nationaal belang“ te maken. In de ranglijst van maatschappelijk relevante problemen die dienen aangepakt te worden, waar zouden die misbruiken in de paranormale sector staan? Op de 235ste of 236ste plaats?
Werpt SKEPP zich dan op als beschermer van zwakken en weerlozen? Mensen toch: heel wat personen die zich laten vangen aan dergelijke idiotieën, doen dit uit dom-heid, gemakzucht of hebzucht. Primo is dit niet iets “van de paranormale sector“ maar van onze KULTUUR! Secundo zullen zulke mensen, wanneer ze zich niet meer aan kwakzalvers kunnen laten vangen, zich wel aan iets anders laten vangen. Waar was SKEPP om de slachtoffers van Lernout en Hauspie te beschermen? De enige re-delijke-jawel- konklusie, kan alleen luiden, dat SKEPP aan territoriumverdedi-ging doet: het is een poging van een bepaalde intelligentia om een toonaangevende rol in het kultuurgebeuren op te eisen, nu de intellektueel meer en meer aan prestige moet inboeten.
Zij vinden, dat zij, en niemand anders, de sleutel tot “geldige kennis over de realiteit“ in handen hebben en mogen gebruiken: onder het mom dus elders verkeerde voor-stellingen en onzin aan de kaak te stellen -het evident en “openlijk“ stuk van hun mo-tief-, stellen zij zichzelf in een mentale machtspositie -het verborgen en helemaal niet redelijk stuk van hun motief-. Hierbij gaan ze even kortzichtig en demagogies tewerk als deze personen en groeperingen die zij menen te moeten bestrijden. Zij appeleren aan de rationele understatements die zij als “dooddoeners“ gebruiken, en verwerpen onderweg de miljoenen andere ervaringen en kennis die over duizenden jaren door miljoenen mensen zijn verworven. Vroeg of laat zal deze kortzichtigheid en deze onwil tot kommunikatie, zich als een boomerang tegen hen keren.