Art 1
De tuin in de winter
RUBRIEK: Natuur-Tuin Seizoengebonden artikel
Onlangs deelde iemand mij tevreden mee dat hij in zijn tuin de winteropkuis had gedaan. Mijn reaktie temperde zijn blijdschap enigszins: "De winter is de enige periode waarin ik mijn tuin niet opkuis; ik laat hem dan met rust." Dat is immers ook zo in de natuur, en heel zeker voor planten: de sapstroom in de bomen is stil-gevallen, en de energie van overblijvende planten is naar ondergrondse delen ge-trokken om daar te "overwinteren". Het zaad van eenjarigen komt de winter in wachttijd door, om in de lente aan een nieuwe generatie ontstaan te geven. Alles is in rust.
Meer zelfs: het is nefast om vanaf de herfst iets te verstoren, omdat men dan zonder er erg in te hebben, schuilplaatsen vernietigt van insekten en amfibieën, die ze nodig hebben om de winter door te komen. Daarom laat ik zelfs hoopjes gesnoeid hout liggen: die dienen als welgekome schuilplaatsen. Normaal verwijder ik op het terras de houten tegels waarop in de zomer de potten met de niet-winterharde planten en bloemen staan; toen ik daarmee begon, bleek evenwel een pad onder één van die tegels te zitten. Hoe hij het deed, verbaasde me, want er daar is nauwelijks 1 cm ruimte onder. Ik heb hem tijd gegeven om een andere plaats te zoeken, maar toen hij dat na een paar dagen niet gedaan had, heb ik de tegel maar laten liggen, en daar-boven een pot omgekeerd gezet als extra-bescherming. Het moet niet meevallen om zo "open en bloot" aan de winterkoude gesteld te staan. De winter is voor de dieren een harde tijd om door te komen, en als ik hen daarin een klein beetje kan helpen, zal ik dat niet nalaten.
Dat mijn tuin er dan minder "clean" bij ligt, neem ik er graag bij. "Ter plaatse rust!" heeft voor mij steeds betekent: het is "gedaan", en men laat de dingen zoals ze zijn. De typiese Belgiese obsessie om alles "proper" en opgeruimd te hebben, is uitermate nefast voor de natuur. En tot nader order, is een tuin een STUK van die na-tuur, of men dat nu wil geweten hebben of niet, of men dat nu zo wil bekijken of niet. Ik zou met deze dus een lans willen breken om de tuin in de winter slordig te laten: hij betaamt zo te zijn!
Voor control-freaks is dit zelfs een goede zen-oefening in het laten gebeuren: NIET ingrijpen, de dingen hun eigen beloop en werking laten gaan. Want alles heeft een natuurlijk verloop en funktie: de gevallen bladeren laten liggen ipv weg te doen, maakt dat zij planten en dieren kunnen beschermen met een "dekentje" van organies materiaal. Materiaal dat tegen de lente voor een stuk zal omgezet zijn in voeding door een kompostering ter plekke. En dit, ZONDER dat de mens er iets voor heeft hoeven te doen! Een natuurlijke tuin houden, of zijn tuin op natuurlijke wijze on-derhouden, houdt in dat men de natuur zélf het grootste deel van het werk laat doen.
Dat past minder bij de "uitsloversmentaliteit" van een Vlaming, die zich graag tot noeste werker ontpopt en van alles een "werk" maakt. Hij vind dat dit zo hoort, en als dat NIET gebeurt, zal men zo'n tuin doorgaans als "slordig", dan toch als slecht on-derhouden bestempelen.
In de winter moet de tuinman zich dus terugtrekken in zijn huis, en zich een meer beschouwende dan aktief-ingrijpende houding eigen maken: kijken naar, obser-veren, plannen maken voor het komende seizoen, catalogi doornemen, dromen over wat hij graag zou veranderd zien, genieten van de winterse "plaatjes" die doorheen het venster te begluren zijn.
De seizoenen zijn trouwens ook een parabel, voor wat zich in ieder leven afspeelt: de lente van zijn leven, vol bruisende energie, is zijn jeugd. In de zomer van zijn leven, in zijn volwassenheid, komt men letterlijk en figuurlijk "tot wasdom". In de herfst van zijn leven, kijkt men vaak met een zekere nostalgie terug naar hetgeen men gerealiseerd heeft, en wat niet. En in de winter van zijn leven, mediteert men over de zin van het leven.
Sommige nochtans "gezworen" tuinmannen, geven er dan soms de brui aan: omdat ze het labeur niet meer aankunnen door een zere rug of pijnlijke gewrichten en knieën. Dat doen ze dan uit gebrek aan verbeelding. Wie niet meer zijn moestuin kan omspitten, moet niet per se zijn tuin opgeven, maar kan er een siertuin van maken. Als men zich niet meer kan bukken, kan men vooral heesters planten, zodat men zich niet meer hoeft te bukken; of verhoogde bedden aanleggen. Men moet meegaan met de natuurlijke gang van zaken. In dit geval betekent dit: de tuin laten meegroei-en met zichzelf. En ook omgekeerd: meegroeien met de grote natuurcyclus der seizoenen. En voor de winter houdt dat in: rusten, en laten rusten.
